Niezłożenie wniosku o upadłość w ustawowym terminie rodzić może poważne konsekwencje natury karnej, odszkodowawczej i podatkowej, a ponadto może skutkować nałożeniem przez sąd zakazu prowadzenia działalności przez członka zarządu, który dopuścił się tego rażącego uchybienia. Wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zostać złożony przez członka zarządu spółki z o.o. w terminie 30 dni, licząc od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości.
Prowadzona działalność gospodarcza nie zawsze przynosi oczekiwane efekty. Pomimo najlepszych chęci osób zaangażowanych w rozwój spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może się okazać, że oferowane przez nią towary lub usługi nie cieszą się popularnością, a spółka generuje straty. Wspólnicy często nie dopuszczają do siebie myśli, że jedyną szansą na zminimalizowanie strat jest zakończenie działalności. Wbrew ekonomicznej logice, „wkładają” w nią prywatne pieniądze mając nadzieję na odbicie i mogą przegapić moment, w którym należy złożyć wniosek o upadłość. Gorzej, gdy sygnały ostrzegawcze zignorują także członkowie zarządu spółki. Takie przeoczenie może być dla nich bardzo kosztowne.
Kiedy spółka jest niewypłacalna?
Osoby zobowiązane do zgłoszenia wniosku o upadłość (w dalszej części wyjaśnimy, na kim spoczywa odpowiedzialność) muszą zrobić to w terminie 30 dni, licząc od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, czyli niewypłacalność. Zacznijmy od odpowiedzi na pytanie, czym jest owa niewypłacalność.
Art. 11 ustawy Prawo upadłościowe przewiduje, że spółka jest niewypłacalna, jeśli utraciła zdolność do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. W praktyce bardzo trudno może być uchwycić dzień, w którym zaistniała taka okoliczność, tym bardziej że zły stan finansowy może trwać długo, a spółka tygodniami, jeśli nie miesiącami, balansować może na granicy wypłacalności. Przepisy prawa upadłościowego wprowadzają dwa domniemania niewypłacalności, które pomagają określić, czy ten moment już nastąpił.
Pierwsze domniemanie zbiega się z tym, co intuicyjnie zakładamy, gdy zastanawiamy się, co oznacza niewypłacalność. Za niewypłacalną uznaje się spółkę, która nie reguluje swoich zobowiązań pieniężnych przez okres przekraczający 3 miesiące.
Drugie domniemanie uznaje za niewypłacalną taką spółkę, której zobowiązania przekraczają wartość majątku (aktywów), a stan ten utrzymuje się przez okres 24 miesięcy. Dla określenia wartości zobowiązań trzeba zliczyć wszystkie zobowiązania pieniężne, które ma spółka (z wyłączeniem pożyczek od wspólników oraz zobowiązań warunkowych). Dla ustalenia majątku zlicza się i wycenia aktywa po cenach rynkowych, a więc takich, za które ktoś jest naprawdę gotów nabyć te składniki majątkowe.
Kto składa wniosek o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością?
Jeśli zaistnieje któraś z powyżej omówionych okoliczności to członkowie zarządu (lub likwidatorzy) powinni złożyć wniosek o upadłość. Każdy z członków zarządu może taki wniosek złożyć samodzielnie, nawet jeśli sposób reprezentacji w danej spółce wymaga np. współdziałania dwóch członków zarządu łącznie. Jednym słowem, nie mają zastosowania ogólne zasady reprezentacji. Jeśli członkowie zarządu nie złożą wniosku o upadłość w terminie, muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami: będą odpowiadali własnym majątkiem, jeśli nie da się zaspokoić wierzycieli z majątku spółki, w grę wchodzi też odpowiedzialność karna i podatkowa.
Wniosek o upadłość może także złożyć wierzyciel spółki. Zdarza się to stosunkowo rzadko, ale jeśli wierzyciel dostrzega sygnały świadczące o złej kondycji finansowej spółki-dłużnika, to nie powinien się wahać przed takim działaniem. To leży w jego interesie, bo zbyt późne złożenie wniosku może skutkować znaczną trudnością w wyegzekwowaniu świadczenia, a nawet niemożnością jego wyegzekwowania.
Odpowiedzialność członków zarządu za niezłożenie wniosku o upadłość w terminie
Za niezłożenie wniosku o upadłość w terminie przewidziana jest odpowiedzialność karna, odszkodowawcza względem wierzycieli oraz odpowiedzialność podatkowa. Omówimy teraz te trzy sytuacje.
Odpowiedzialność karna (art. 586 KSH)
Art. 586 Kodeksu spółek handlowych przewiduje, że członek zarządu albo likwidator spółki prawa handlowego, który nie zgłasza wniosku o upadłość spółki pomimo zaistnienia ku temu podstaw, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
Odpowiedzialność odszkodowawcza
Z kolei art. 299 KSH pozwala wierzycielowi dochodzić spłacenia wierzytelności bezpośrednio z majątku członków zarządu – mówiąc kolokwialnie, wierzyciele mogą pozwać członków zarządu, którzy nie złożyli wniosku o ogłoszenie upadłość spółki w terminie.
Odpowiedzialność członków zarządu ma jednak charakter subsydiarny, tzn. wchodzi w grę dopiero w sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Jeśli zaistnieją okoliczności do żądania spełnienia świadczenia bezpośrednio przez członków zarządu, to wierzyciel ma prawo zadecydować, który z nich naprawi szkodę wyrządzoną przez niezłożenie w terminie wniosku o upadłość. Odpowiedzialność członków zarządu ma charakter solidarny, więc wierzyciel może wskazać jednego członka zarządu lub wszystkich. W tej drugiej sytuacji spełnienie świadczenia przez jednego członka zwalnia pozostałych z odpowiedzialności.
Odpowiedzialność podatkowa w przypadku niezłożenia wniosku o upadłość w terminie
Ponadto członkowie zarządu ponoszą odpowiedzialność podatkową. Art. 116 Ordynacji Podatkowej przewiduje, że „za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna”.
Odpowiedzialność podatkowa członka zarządu wchodzi w grę tylko w sytuacji, gdy termin płatności podatku upłynął w okresie, gdy osoba ta pełniła obowiązki członka zarządu tej spółki oraz gdy wcześniejsza egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna.
Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez członka zarządu
Członka zarządu (likwidatora) sąd może też ukarać poprzez nałożenie na niego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 373 ust. 1 Prawa upadłościowego – „Sąd może orzec pozbawienie na okres od jednego do dziesięciu lat prawa prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub w ramach spółki cywilnej oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, członka komisji rewizyjnej, reprezentanta lub pełnomocnika osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w zakresie tej działalności, spółki handlowej, przedsiębiorstwa państwowego, spółdzielni, fundacji lub stowarzyszenia osoby, która ze swojej winy będąc do tego zobowiązana z mocy ustawy, nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości”.
Jak widać z powyższego, nie jest to kara za to, że członek zarządu nieskutecznie kierował spółką i w wyniku jego zaniedbań spółka generowała straty, a jedynie za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości.
Powyższe sankcje dowodzą, że niedotrzymanie terminu na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie jest uchybieniem, lecz rażącym naruszeniem, a odpowiedzialne za to osoby muszą liczyć się z dolegliwymi konsekwencjami.
Co możemy dla Ciebie zrobić
Kancelaria STERRN jest wiodącą polską Kancelarią Prawną specjalizującą się w sporach z Członkami Zarządu. Oferujemy obsługę prawną dla członków zarządu lub byłych członków zarządu w sporach z wierzycielami. Wspieramy również wierzycieli w sprawach prowadzonych przeciwko członkom zarządu spółek z o.o. Nasze usługi obejmują m.in.:
- działania mające na celu ograniczenie lub całkowite wyłączenie odpowiedzialności Członków Zarządu za zobowiązania spółki,
- wspieranie wierzycieli w dochodzeniu roszczeń od obecnych oraz byłych Członków Zarządu,
- prowadzenie postępowań sądowych w imieniu pozwanych Członków Zarządu lub byłych Członków Zarządu, w sporach z wierzycielami.
