Przez bezskuteczność egzekucji z majątku spółki z o.o. rozumiemy sytuację, w której wierzyciel nie może uzyskać zaspokojenia swoich roszczeń. O ile intuicyjnie nie mamy większych trudności z wyjaśnieniem tego stanu, to wskazanie okoliczności prawnych, które świadczyć będą o tym, że egzekucja okazała się bezskuteczna, jest trudniejsze. Nie ma zamkniętego katalogu takich okoliczności, więc wierzyciel może uprawdopodabniać swoje twierdzenia wszelkimi środkami dowodowymi dopuszczalnymi w procedurze cywilnej.
Wszczęcie egzekucji przeciwko członkowi zarządu za zobowiązania spółki z o.o. jest odstępstwem od ogólnej zasady, że spółka ta odpowiada za zobowiązania własnym majątkiem. Art. 299 Kodeksu spółek handlowych przewiduje odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.
Tym samym członek zarządu może odpowiadać nie za swoje własne zobowiązania, ale za zobowiązania innego podmiotu, którym jest spółka, w której organie zarządzającym zasiada.
Co to jest bezskuteczna egzekucja z majątku spółki?
Odpowiedzialność członków zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma charakter subsydiarny, tzn. jest odpowiedzialnością uzupełniającą. Wchodzi w grę dopiero gdy egzekucja z majątku spółki staje się bezskuteczna. Jeżeli jest możliwość zaspokojenia roszczeń z majątku spółki, wierzyciel nie może wystąpić z roszczeniami wobec członków zarządu. Oczywiście może się zdarzyć, że wierzyciel wystąpi o zaspokojenie swojego roszczenia bezpośrednio do zarządu spółki z o.o. nie weryfikując dokładnie stanu majątkowego samej spółki, liczyć się jednak należy z tym, że w takim wypadku powództwo zostanie oddalone.
Przepisy nie precyzują, czym jest bezskuteczność egzekucji. Brakuje jednoznacznej interpretacji obowiązków wierzyciela. Można spotkać się z kilkoma stanowiskami. Pierwsze zakłada, że aby wierzyciel mógł skutecznie dochodzić zaspokojenia swojego roszczenia od członka zarządu, powinien przeprowadzić egzekucję wobec spółki i egzekucja ta musi okazać bezskuteczna. Drugie założenie jest mniej rygorystyczne względem wierzyciela, bo nie wymaga od niego przeprowadzenia egzekucji, a samego tylko posiadania tytułu egzekucyjnego przeciwko spółce i wykazania, że wszczęcie postępowania egzekucyjnego i tak nie przyniosłoby efektu w postaci zaspokojenia roszczenia.
Wierzyciel nie musi wszczynać postępowania egzekucyjnego, by stwierdzić bezskuteczność egzekucji z majątku spółki
Możliwy jest również scenariusz, w którym wierzyciel w ogóle nie wszczyna postępowania egzekucyjnego przeciwko spółce. Do wykazania bezskuteczności wystarczy, że w trybie postępowania o wyjawienie majątku (art. 913 i następne Kodeksu postępowania cywilnego) wierzyciel ustali, że dłużnik nie ma majątku potrzebnego do zaspokojenia jego roszczeń.
Jeśli zajęty w egzekucji majątek dłużnika nie daje podstaw, by zakładać, że należności zostaną z niego spłacone lub jeżeli wierzyciel wykaże, że na skutek prowadzonej egzekucji nie uzyskał w pełni zaspokojenia swego roszczenia, może on żądać zobowiązania dłużnika do złożenia wykazu majątku. Wykaz, z którego wynika, że spółka nie dysponuje żadnym majątkiem, stanowić będzie wystarczający dowód na bezskuteczność egzekucji z majątku spółki z o.o.
Postanowienie o umorzeniu egzekucji wskazuje na bezskuteczność postępowania
Wymiernym dowodem bezskuteczności jego działań będzie postanowienie organu egzekucyjnego o umorzeniu egzekucji przeciwko spółce w związku z niemożnością wyegzekwowania należności. Takie postanowienie nie musi zapaść w postępowaniu zainicjowanym przez wierzyciela, ale równie dobrze w postępowaniu egzekucyjnym wszczętym na wniosek innego podmiotu. Jeśli więc w innym postępowaniu egzekucyjnym komornik stwierdził, że nie ma majątku, z którego mógłby prowadzić egzekucję, to każdy wierzyciel może wykorzystać to postanowienie i oprzeć na nim swoje roszczenie względem członków zarządu.
To nie jedyna sytuacja, w której wierzyciel może powołać się na dokument wydany na rzecz innego podmiotu w postępowaniu przeciwko spółce z o.o. Ma to zastosowanie również do wykazu majątku dłużnika pochodzącego z postępowania zainicjowanego przez innych wierzycieli.
Inne okoliczności świadczące o bezskuteczność egzekucji z majątku spółki
Nie ma zamkniętego katalogu okoliczności świadczących o bezskuteczności egzekucji. Wierzyciel może powoływać się na różnorodne przesłanki, gdyż uprawdopodabnianie swoich twierdzeń może następować wszelkimi środkami dowodowymi dopuszczalnymi w procedurze cywilnej. Poniższe okoliczności mają więc charakter przykładowy i nie wyczerpują katalogu dowodów na bezskuteczność egzekucji z majątku spółki.
- postanowienie o zakończeniu postępowania upadłościowego w sytuacji, gdy po wykonaniu ostatecznego planu podziału nastąpiło jedynie częściowe zaspokojenie wierzycieli (art. 368 ust.1 ustawy Prawo upadłościowe);
- oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub wystarcza jedynie na zaspokojenie tych kosztów (art. 13 ust. 1 ustawy Prawo upadłościowe),
- oddalenie wniosku o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 13 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe),
- umorzenie postępowania upadłościowego z uwagi na to, że majątek pozostały po wyłączeniu z niego przedmiotów majątkowych dłużnika obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (art. 361 ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo upadłościowe).
Wskazać również należy, iż w praktyce może pojawić się sytuacja, w której doszło do wykreślenia spółki z o.o. z rejestru przedsiębiorców, o czym wierzyciel nie miał wcześniej wiedzy. W takim wypadku wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) potwierdzający fakt wykreślenia spółki z rejestru stanowić będzie podstawę do wszczęcia postępowania o zapłatę przeciwko członkom zarządu, jednocześnie będzie stanowił dowód niemożności przeprowadzenia egzekucji przeciwko spółce.
Kiedy członek zarządu nie odpowiada za zobowiązania spółki (299 k.s.h)?
Odpowiedzialność członków zarządu nie ma zastosowania automatycznie, gdy egzekucja z majątku spółki nie powiedzie się. Członkowie zarządu mogą bronić się przed odpowiedzialnością. W art. 299 § 2 KSH przewidziane są trzy sytuacje, w których może do tego dojść. Członek zarządu może zwolnić się z odpowiedzialności za długi niewypłacalnej spółki w następujących przypadkach:
- gdy złoży we właściwym terminie wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
- gdy nie ponosi winy za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości;
- gdy pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Co to jest niewypłacalność?
W powyższych artykule kilkukrotnie pojawiło się pojęcie niewypłacalności spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jak należy je rozumieć?
Niewypłacalność rozumiemy dwojako. Pierwsze znaczenie wydaje się intuicyjne: niewypłacalna jest spółka, która nie reguluje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a więc nie reguluje faktur i rachunków, których termin płatności już upłynął.
Co ciekawe, za niewypłacalną może zostać uznana również spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, , która w terminie reguluje swoje zobowiązania, ale jej zobowiązania przekraczają wartość posiadanego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Dlaczego przepisy przewidują możliwość uznania za niewypłacalnego dłużnika, który na bieżąco płaci wierzycielom, więc ci nie powinni mieć zastrzeżeń co do możliwości dłużnika?
Domniemanie, że niewypłacalnym jest spółka z o.o., której zobowiązania przez określony czas przekraczają wartość majątku, pozwala pozwolić uniknąć sytuacji, w której spółka wprawdzie normalnie funkcjonuje, ale niebezpiecznie wysoki poziom jej zobowiązań powoduje ryzyko, że wkrótce utraci zdolność regulowania zobowiązań. W przeciwnym razie czujność wierzycieli i samego dłużnika byłaby uśpiona, a działania – czyli wniosek o ogłoszenie upadłości – mógłby zostać złożony zbyt późno, gdy majątek dłużnika stopnieje już do tak niskiego poziomu, że nie będzie z czego zaspokoić wierzycieli.
Kto może złożyć wniosek o upadłość spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
Zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ma obowiązek złożyć w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości. Każdy z reprezentantów osoby prawnej jest uprawniony do samodzielnego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, nawet gdyby przy reprezentacji spółki obowiązywało współdziałanie dwóch lub więcej członków organu.
Prawo do złożenia takiego wniosku mają także wierzyciele.
Co możemy dla Ciebie zrobić
Kancelaria STERRN oferuje obsługę prawną w zakresie:
- ograniczenia lub całkowitego wyłączenia odpowiedzialności Członków Zarządu za zobowiązania spółki,
- wspierania w dochodzeniu roszczeń od obecnych oraz byłych Członków Zarządu.
