Prokurent spółki z o.o. to rodzaj pełnomocnika, który ma szerokie umocowanie do działania w imieniu spółki. Podstawą udzielenia mu szerokich uprawnień jest duże zaufanie, którym obdarza go zarząd spółki, stąd powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu i przyjęcia uchwały. Odwołanie prokurenta w spółce z o.o. może z kolei nastąpić z inicjatywy każdego członka zarządu – nie ma tu wymogu podejmowania uchwały przez wspólników.
Regulacje dotyczące prokury zawiera Kodeks cywilny, który wskazuje, że prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokurentem w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jest więc osoba, której udzielono specjalnego pełnomocnictwa (prokury) do dokonywania czynności pozasądowych oraz sądowych, które mają związek ze spółką.
Kto może zostać prokurentem? Może nim być wyłącznie osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Kodeks spółek handlowych, który reguluje kwestie prokury, nie stawia żadnych dodatkowych wymogów dotyczących wykształcenia ani przynależność do żadnych samorządów zawodowych. To przedsiębiorca decyduje, czy wybrana przez niego osoba nadaje się na prokurenta.
Zaznaczyć należy, iż odwołanie prokurenta w spółce z o.o. może nastąpić w każdym czasie.
Uprawnienia prokurenta
Prokurent jest uprawniony do prowadzenia spraw spółki, ma prawo reprezentować spółkę na zewnątrz, jednocześnie ma on obowiązek dokonywania wszelkich czynności sądowych i pozasądowych, które wiążą się z przedsiębiorstwem. Wskazać jednak należy, iż samego prokurenta w jego działaniu ograniczają poniekąd zapisy Kodeksu spółek handlowych. Nie ma on jednak umocowania do dokonywania wszystkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki.
Do działań takich jak:
zbycie przedsiębiorstwa
- dokonanie czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania
- zbywanie i obciążanie nieruchomości
- wymagane jest pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.
Prokurent spółki nie ma też uprawnienia do powołania innego pełnomocnika.
Powołanie prokurenta w spółce w formie uchwały zarządu, a odwołanie?
Prokurenta w spółce z o.o. wybierają, na podstawie jednomyślnej uchwały, członkowie zarządu. Wymagana jednomyślność wynika z tego, że prokurent musi cieszyć się zaufaniem wszystkich członków zarządu. O tym, jak ważne jest to zaufanie przez cały czas trwania pełnomocnictwa świadczyć może fakt, że do odwołania prokurenta wystarczy samodzielna decyzja jednego z członków zarządu.
O ile więc do powołania prokurenta wymagana jest zgoda wszystkich członków zarządu, to odwołania prokury może dokonać jeden członek zarządu całkowicie samodzielnie – chyba że umowa spółki przewiduje w tym zakresie inne regulacje. K.s.h. przewiduje, że w umowie spółki można odwołanie prokury uregulować w inny sposób, na przykład ustalając surowsze zasady.
W braku odrębnych postanowień stosujemy art. 208 § 7 k.s.h., który przewiduje, że każdy członek zarządu władny jest samodzielnie zadecydować o odwołaniu prokurenta, niezależnie od jej rodzaju, jak i niezależnie od trybu jej udzielenia oraz zasad reprezentacji w spółce przez zarząd. Warto w tym miejscu wspomnieć, że w doktrynie wysunięto również pogląd, zgodnie z którym odwołanie prokurenta w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przez jednego członka zarządu w zarządzie wieloosobowym odnosi skutek wewnątrz spółki, a dla pełnej skuteczności wymaga złożenia oświadczeń zgodnie z zasadami reprezentacji przez zarząd.
Odwołanie prokurenta to oświadczenie woli i dla swojej ważności nie wymaga jego zgody. Musi natomiast zostać przekazane mu w taki sposób, by mógł zapoznać się z jego treścią. Prokura może być w każdym czasie odwołana.
Odwołanie prokurenta w spółce z o.o. a umowa
Może zdarzyć się, że prokurent będzie wykonywał obowiązki nie tylko w oparciu o uchwałę zarządu o powołaniu, lecz także na podstawie umowy zawartej ze spółką. Umowa taka może przewidywać dodatkowe warunki, które muszą zostać spełnione, by doszło do wypowiedzenia, np. wskaże termin wypowiedzenia. Zignorowanie tych warunków będzie podstawą do zaskarżenia wypowiedzenia prokury przez prokurenta.
Niezależnie od tego, czy umowa przewiduje dodatkowe warunki wypowiedzenia czy nie, odwołanie prokurenta będzie się wiązało z koniecznością wypowiedzenia umowy.
Prokura w umowie zlecenia lub umowie o świadczenie usług – odwołanie
Zgodnie z ogólnymi zasadami, umowa zlecenia lub umowa o świadczenie usług może zostać rozwiązana w dowolnym czasie. Jeśli jednak jej rozwiązanie nastąpiło bez ważnych powodów, druga strona może domagać się odszkodowania.
Aby uniknąć ryzyka zapłaty odszkodowania, spółka powinna zawrzeć w umowie z prokurentem, że samo wypowiedzenie prokury przez jednego z członków zarządu jest wystarczającym powodem do zakończenia tego stosunku.
Prokura w umowie o pracę – odwołanie
Więcej formalności pojawia się, gdy spółka zawarła z prokurentem umowę o pracę. Złożenie oświadczenia o odwołaniu z funkcji prokurenta nie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. Jeśli nie zaistniały przesłanki do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, to prokurent będzie korzystał z okresu wypowiedzenia (ze zwolnieniem z obowiązku świadczenia pracy), a w tym czasie spółka będzie zobowiązana do wypłacania mu wynagrodzenia.
Odwołanie prokurenta w spółce z o.o. a wpis w KRS
Odwołanie prokurenta musi zostać ujawnione w Krajowym Rejestrze Sądowym. Spółka ma 7 dni od dnia złożenia oświadczenia o jego odwołaniu. Wykreślenie prokurenta wymaga złożenia do Sądu Rejestrowego oświadczenia o odwołaniu prokury w spółce z o.o. , wypełnienie wniosku oraz uiszczenia opłaty sądowej wraz z opłatą za ogłoszenie w MSIG. Obowiązek złożenia wniosku spoczywa na zarządzie spółki.
Od 1 lipca 2021 r. wnioski do Krajowego Rejestru Sądowego (Rejestru Przedsiębiorców) można składać wyłącznie w formie elektronicznej poprzez Portal Rejestrów Sądowych/e-formularze. Nie ma już możliwości składania ich w formie papierowej.
Podkreślić warto, że odwołanie prokurenta odnosi skutek z chwilą złożenia oświadczenia o odwołaniu. Wpis do KRS ma charakter jedynie deklaratoryjny – stanowi potwierdzenie odwołania. Tak jak powołanie prokurenta wymaga wpisania do KRS, tak odwołanie go musi zostać ujawnione w rejestrze.
