Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może uwolnić się od odpowiedzialności za długi spółki w trzech sytuacjach. Jedną z nich jest udowodnienie, że mimo niezłożenia we właściwym momencie wniosku o ogłoszenie upadłości, wierzyciel i tak nie zostałby zaspokojony. Czy szkoda wierzyciela zawsze będzie skutkować odpowiedzialnością członka zarządu – na te pytanie znajdą Państwo odpowiedź w niniejszym artykule.
Niewypłacalność spółki z o.o.
Na członkach zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spoczywa obowiązek zgłoszenia wniosku o upadłość, jeśli zaistnieją okoliczności ją uzasadniające. Art. 11 ustawy Prawo upadłościowe przewiduje, że spółka jest niewypłacalna, jeśli utraciła zdolność do regulowania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
Przepisy prawa upadłościowego wprowadzają dwa domniemania niewypłacalności, które pomagają określić, czy spółka stałą się niewypłacalna. I tak, za niewypłacalną uznaje się spółkę, która nie reguluje swoich zobowiązań pieniężnych przez okres przekraczający 3 miesiące. Drugie domniemanie uznaje za niewypłacalną spółkę, której zobowiązania przekraczają wartość majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres 24 miesięcy.
Odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. za jej długi – podstawowe informacje
Jeśli zaistnieją okoliczności wskazujące na niewypłacalność, to członkowie zarządu powinni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Wniosek taki należy złożyć w terminie 30 dni licząc od dnia, w którym zaistniała ta okoliczność. Każdy z członków zarządu może taki wniosek złożyć samodzielnie. Nawet jeśli zasady reprezentacji w danej spółce przewidują np. konieczność współdziałania dwóch członków zarządu.
Jeśli członkowie zarządu nie złożą wniosku w terminie, muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami. Do przedmiotowych konsekwencji zaliczyć można m.in.: odpowiedzialność własnym majątkiem, jeśli nie da się zaspokoić wierzycieli z majątku spółki. W grę wchodzić może również odpowiedzialność karna i podatkowa.
Art. 299 KSH pozwala wierzycielowi dochodzić spłacenia wierzytelności bezpośrednio z majątku członków zarządu, jeśli nie złożyli w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, a egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialność członków zarządu ma charakter subsydiarny, tzn. wchodzi w grę dopiero w sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
Okoliczności wyłączające odpowiedzialność wspólnika spółki z o.o. za jej zobowiązania
W pewnych sytuacjach członkowie zarządu mogą zwolnić się od odpowiedzialności i nie odpowiadać za długi spółki. Te bardzo ważne, z ich punktu widzenia, odstępstwa od ogólnej zasady przewiduje art. 299 § 2 KSH. Wynika z niego, że członek zarządu może zwolnić się z odpowiedzialności za długi niewypłacalnej spółki w następujących przypadkach:
- gdy złoży we właściwym terminie wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub gdy w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
- gdy nie ponosi winy za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości;
- gdy pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.
Brak szkody wierzyciela a odpowiedzialność członka zarządu
W tym artykule pochylimy się nad trzecim z przytoczonych powyżej przypadków wyłączenia odpowiedzialności członków zarządu. Omówimy w nim brak szkody po stronie wierzyciela.
Aby uwolnić się od odpowiedzialności odszkodowawczej wobec wierzycieli, członkowie zarządu muszą uprawdopodobnić, że nawet gdyby złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, wierzyciel nie dostałby nic ponad to, co udało mu się wyegzekwować od spółki. Konieczne jest dowiedzenie, pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie, że nie zmniejszył się potencjał majątkowy spółki. A także to, że wierzyciel w takiej sytuacji i tak nie uzyskałby zaspokojenia.
Omawiana przesłanka uwalnia pozwanego członka zarządu od odpowiedzialności tylko w razie przeprowadzenia dowodu, że wierzyciel nie uzyskałby zaspokojenia swej wierzytelności z powodu braku wystarczającego majątku, nawet gdyby wszczęto postępowanie upadłościowe lub układowe na skutek wniosku w tym przedmiocie, złożonego w czasie właściwym.
To na członku zarządu spoczywa konieczność przeprowadzenia dowodu. Przepisy wprowadzają bowiem domniemanie owej szkody (czyli braku zaspokojenia wierzyciela), domniemanie winy oraz związek przyczynowy między zachowaniem zarządu a wystąpieniem tej szkody.
Z powodu tych domniemań odpowiedzialność członków zarządu wywodzona z art. 299 KSH jest zawsze odpowiedzialnością odszkodowawczą, niezależną od charakteru niezaspokojonego zobowiązania spółki.
Pojęcie szkody
Zgodnie z wypracowanym w orzecznictwie stanowiskiem, szkoda w ujęciu art. 299 § 2 k.s.h. występuje wówczas, gdy możliwość zaspokojenia się wierzyciela z majątku spółki byłaby większa, gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości spółki zgłoszono we właściwym czasie. Członek zarządu może zwolnić się od odpowiedzialności jeśli wykaże, że zaspokojenie wierzyciela przedstawiałoby się tak samo, gdyby wniosek o ogłoszenie upadłości zgłoszono we właściwym czasie.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego pojawia się również stanowisko zgodnie z którym – członek zarządu spółki z o.o. odpowiada na podstawie art. 299 k.s.h. jedynie za taką część należności spółki wobec jej wierzyciela, jaką wierzyciel otrzymałby w zainicjowanym we właściwym czasie postępowaniu upadłościowym. Jeżeli potencjał majątkowy spółki obniżył się na skutek zaniechania przez członków zarządu zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, członkowie zarząd odpowiadają tylko w granicach obniżenia tego potencjału. Szkoda, o której mowa
w art. 299 § 2 k.s.h., odpowiada różnicy w potencjale majątkowym spółki, jaka wystąpiła, a do jakiej nie doszłoby, gdyby we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.
W wyroku z dnia 20 maja 2003 r., III CKN 1281/00 Sąd Najwyższy uznał, że jeżeli majątek spółki jest tak mały, iż sąd oddaliłby wniosek o ogłoszenie jej upadłości ze względu na to, że majątek ten nie wystarcza nawet na koszty postępowania, to wykazując tę okoliczność członek zarządu spółki z o.o. zwolni się z odpowiedzialności ze względu na brak szkody w rozumieniu art. 298 § 2 k.h. Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 marca 2007 r., III CSK 404/06.
Brak szkody, a uwolnienie się przez Członka Zarządu od odpowiedzialności
Do Kancelarii Sterrn zgłosił się były Członek Zarządu spółki z o.o., za którego kadencji powstało roszczenie jednego z wierzycieli. Uprzednio wierzyciel ten prowadził postępowanie sądowe względem spółki z o.o., w ramach którego uzyskał nakaz zapłaty. Następnie, na podstawie przedmiotowego nakazu zapłaty, sprawa została skierowana przez wierzyciela do egzekucji komorniczej. Niestety z uwagi na brak majątku okazała się ona bezskuteczna. W takim wypadku wierzycielowi nie pozostało nic innego jak wytoczyć postępowanie o zapłatę przeciwko Członkowi Zarządu.
Po zapoznaniu się z dokumentami, ustaliliśmy z Klientem, że oprzemy nasze stanowisko na braku szkody po stronie wierzyciela. Aby wykazać przyjętą strategię procesową konieczne było złożenie wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego. Odpowiednią, dla opisywanej sprawy, opinię mógł wydać biegły z zakresu rachunkowości i finansów. Opinia ta okazała się kluczowa. Biegły potwierdził nasze stanowisko. W swojej opinii wskazał, że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości po stronie wierzyciela nie powstała szkoda. Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo, a druga instancja utrzymała przedmiotowy wyrok w mocy. Nasz Klient, dzięki zaufaniu i współpracy z nami wygrał sprawę, która na pierwszy rzut oka wydawała się nie do wygrania. Brak szkody wierzyciela spowodował zwolnienie z odpowiedzialności członka zarządu, tj. naszego Klienta.
Sprawy przeciwko Członkom Zarządu należą do spraw skomplikowanych, wymagających szczegółowej analizy prawnej. Dodatkowym utrudnieniem, jeśli chodzi o Członka Zarządu, jest to, że to na nim spoczywa ciężar dowodowy. A więc to on musi wykazać poprzez dostarczenie Sądowi odpowiednich środków dowodowych, że występują w sprawie przesłanki pozwalające na zwolnienie go z odpowiedzialności wynikającej wprost z art. 299 ksh.
Sprawdź również informacje dotyczące przedawniania roszczeń w artykule: „Przedawnienie roszczenia z art. 299 KSH wobec członka zarządu”.
Co możemy dla Ciebie zrobić
Kancelaria STERRN jest wiodącą polską Kancelarią Prawną specjalizującą się w sporach z Członkami Zarządu. Oferujemy obsługę prawną dla członków zarządu lub byłych członków zarządu w sporach z wierzycielami. Wspieramy również wierzycieli w sprawach prowadzonych przeciwko członkom zarządu spółek z o.o. Nasze usługi obejmują m.in.:
- działania mające na celu ograniczenie lub całkowite wyłączenie odpowiedzialności Członków Zarządu za zobowiązania spółki,
- wspieranie wierzycieli w dochodzeniu roszczeń od obecnych oraz byłych Członków Zarządu,
- prowadzenie postępowań sądowych w imieniu pozwanych Członków Zarządu lub byłych Członków Zarządu, w sporach z wierzycielami.
