Zwrot wniosku o ogłoszenie upadłości a odpowiedzialność zarządu

Członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeśli wykaże, że złożył wniosek o ogłoszenie upadłości we właściwym czasie. Ochrona ta nie obowiązuje jednak w razie zwrotu wniosku o ogłoszenie upadłości przez Sąd np. z uwagi na nieuzupełnienie braków formalnych. 

Na członkach zarządu ciąży szczególna odpowiedzialność względem wierzycieli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jeśli wierzyciele nie będą w stanie wyegzekwować swoich należności z majątku spółki, to mogą skierować roszczenia wobec członków organu zarządzającego. Odpowiedzialność członków zarządu reguluje art. 299 § 1 Kodeksu spółek handlowych i jest to wyjątek od ogólnej zasady, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest niezależnym bytem i za zobowiązania odpowiada swoim majątkiem.

Kiedy członek zarządu może zwolnić się od odpowiedzialności i nie odpowiadać za długi spółki

W pewnych sytuacjach członkowie zarządu mogą zwolnić się od odpowiedzialności i nie odpowiadać za długi spółki. Katalog odstępstw przewiduje art. 299 § 2 KSH. Wynika z niego, że członek zarządu może zwolnić się z odpowiedzialności za długi niewypłacalnej spółki w następujących przypadkach:

  • gdy złoży we właściwym terminie wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
  • gdy nie ponosi winy za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości;
  • gdy pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki z o.o. musi zostać złożone w terminie 30 dni od dnia, w którym spółka stała się niewypłacalna (więcej o tym, jak rozumieć pojęcie „właściwy termin”, piszemy w dalszej części artykułu). Ponadto wniosek musi być kompletny i odpowiadać wszystkim ustawowym rygorom. Jeśli wniosek nie będzie kompletny, sąd wezwie wnioskodawcę do uzupełnienia braków wyznaczając mu do tego odpowiedni termin. W razie nieuzupełnienia braków formalnych sąd zwraca wniosek, co wywołuje taki skutek prawny, jakby tego wniosku w ogóle nie złożono.

Wniosek niekompletny podlega zwrotowi

„Nieuzupełnienie braków formalnych wniosku o ogłoszenie upadłości prowadzi do jego zwrotu przez sąd w trybie art. 130 KPC, zaś pismo zwrócone nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu (art. 130 § 2 k.p.c.). Sytuacja taka jest zatem równoznaczna z brakiem wniosku o ogłoszenie upadłości. Co wyklucza możliwość uwolnienia się przez członka zarządu spółki od odpowiedzialności za jej zobowiązania z powołaniem się na zgłoszenie takiego wniosku we właściwym czasie” – orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 kwietnia 2007 r., sygn. akt I UK 349/06.

Sprawa, w której wydany został wyrok, dotyczyła wprawdzie odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe (odpowiedzialność tę przewiduje art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej), ale katalog okoliczności zwalniających członka zarządu od odpowiedzialności jest taki sam jak przewidziany w art. 299 § 2, a więc jedną z okoliczności jest złożenie we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości. Wyrok wydany na kanwie art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej możemy zatem stosować analogicznie.

Sąd podkreślił, że funkcją przepisu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej jest ochrona  interesów wierzycieli. W szczególności, w sytuacji, gdy jest już wiadome, że dłużnik nie będzie w stanie wszystkich wierzycieli zaspokoić w całości. „Przesłanki uwolnienia się przez członków zarządu spółki od odpowiedzialności za zobowiązania sprowadzają się zatem do wykazania należytej staranności w działaniach zmierzających do wszczęcia postępowania upadłościowego. Nie spełnia tego wymagania podjęcie stosownych czynności w warunkach niweczących cały sens postępowania upadłościowego, co wynika wprost z treści przepisu, w którym mowa o zgłoszeniu wniosku we właściwym czasie.

Braki formalne i zwrot wniosku o ogłoszenie upadłości

Nie budzi żadnych wątpliwości, że braki formalne wniosku o ogłoszenie upadłości uniemożliwiają wszczęcie postępowania upadłościowego. Celem przedmiotowego postępowania jest ochrona prawna interesów wierzycieli. Zatem złożenie takiego wniosku z brakami formalnymi nie może stanowić przesłanki uwalniającej członków zarządu od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Dla jej spełnienia nie wystarcza bowiem samo wystąpienie o ogłoszenie upadłości. Konieczne jest także dokonanie wszelkich czynności procesowych niezbędnych dla kontynuowania tego postępowania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 356/02)” – napisano w uzasadnieniu.

Nieuzupełnienie w terminie braków formalnych wniosku o ogłoszenie upadłości nie zamyka drogi do dalszej obrony. Członek zarządu może wykazywać spełnienie pozostałych przesłanek z art. 299 § 2 KSH. Które to przesłanki umożliwiają zwolnienie się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o.

Wniosek o ogłoszenie upadłości trzeba złożyć we właściwym czasie – czyli kiedy?

Sąd Najwyższy wielokrotnie wyjaśniał, jak należy rozumieć „właściwy czas” na gruncie art. 299 § 2 KSH. Oto kilka najważniejszych wskazówek interpretacyjnych.

Właściwym czasem na zgłoszenie wniosku jest moment, w którym wprawdzie wszystkich wierzycieli nie da się już zaspokoić, ale istnieje jeszcze majątek spółki pozwalający na przynajmniej częściowe zaspokojenie wierzycieli w postępowaniu upadłościowym (por.m.in. wyrok SN: z 11 października 2000 r., III CKN 252/2000;). Za właściwy czas nie może być uznany moment, gdy majątek spółki nie wystarcza nawet na częściowe zaspokojenie wierzycieli i kosztów postępowania upadłościowego.

W wyroku z dnia 18 października 2000 r. Sąd Najwyższy podkreślił, że właściwy czas do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest przesłanką obiektywną. Ustalaną na podstawie okoliczności faktycznych każdej sprawy, a więc nie zależy od przekonania członków zarządu i ich subiektywnych ocen.

Z kolei w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r., V CSK 211/11 (OSNC-ZD 2011 D, poz. 77) Sąd Najwyższy  wskazał, że przy wykładni określenia „właściwego czasu” na gruncie art. 299 KSH § 2 nie można pomijać przepisów prawa upadłościowego i naprawczego regulujących obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przez członków zarządu spółki oraz określających, kiedy uważa się dłużnika za niewypłacalnego i kiedy ogłasza się upadłość osoby prawnej.

Odpowiedzialność obciąża bowiem członków zarządu spółki za to, że nie złożyli wniosku o upadłość we właściwym czasie. To, kiedy taki wniosek będzie skuteczny i powinien być złożony, określają przepisy prawa upadłościowego. Dlatego regulacja zawarta w tych przepisach ma fundamentalne znaczenie dla wykładni pojęcia „właściwego czasu”.

Sprawy przeciwko Członkom Zarządu należą do spraw skomplikowanych, wymagających szczegółowej analizy prawnej. Dodatkowym utrudnieniem, jeśli chodzi o Członka Zarządu, jest to, że to na nim spoczywa ciężar dowodowy. A więc to on musi wykazać poprzez dostarczenie Sądowi odpowiednich środków dowodowych, że występują w sprawie przesłanki pozwalające na zwolnienie go z odpowiedzialności wynikającej wprost z art. 299 ksh.

Co możemy dla Ciebie zrobić

Kancelaria STERRN jest wiodącą polską Kancelarią Prawną specjalizującą się w sporach z Członkami Zarządu. Oferujemy obsługę prawną dla członków zarządu lub byłych członków zarządu w sporach z wierzycielami. Wspieramy również wierzycieli w sprawach prowadzonych przeciwko członkom zarządu spółek z o.o. Nasze usługi obejmują m.in.:

  • działania mające na celu ograniczenie lub całkowite wyłączenie odpowiedzialności Członków Zarządu za zobowiązania spółki,
  • wspieranie wierzycieli w dochodzeniu roszczeń od obecnych oraz byłych Członków Zarządu,
  • prowadzenie postępowań sądowych w imieniu pozwanych Członków Zarządu lub byłych Członków Zarządu, w sporach z wierzycielami.
Skontaktuj się z nami! Formularz kontaktowy

Najnowsze publikacje