Jak wykazać bezskuteczność egzekucji w postępowaniu przeciwko członkom zarządu?

Wierzyciel spółki z ograniczoną odpowiedzialnością będzie mógł dochodzić swoich roszczeń bezpośrednio od członków zarządu, jeśli udowodni, bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie definiują bezskuteczności, ale orzecznictwo i doktryna dopuszczają cały szereg dowodów, na podstawie których wierzyciel będzie mógł wykazać ową bezskuteczność.

Art. 299 Kodeksu spółek handlowych przewiduje, że przy spełnieniu pewnych warunków członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają majątkiem za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność ta ma jednak charakter subsydiarny, co oznacza, że aktualizuje się dopiero w sytuacji, gdy egzekucja należności z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Ponadto członkowie zarządu mogą zwolnić się od odpowiedzialności wykazując jedną z trzech przesłanek określonych w § 2 tego przepisu (omawiamy je w drugiej części artykułu).

Wykazanie bezskuteczności egzekucji jest kluczowe, by skierować roszczenie względem członka zarządu

Jak widać z powyższego, podstawowym warunkiem od­po­wie­dzial­no­ści człon­ków za­rzą­du na gruncie omawianego przepisu jest wykazanie przez wierzyciela, że egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Wierzyciele nie muszą udowadniać innych okoliczności, gdyż na jego korzyść działają domniemania prawne.

W ustaleniu, czym jest owa bezskuteczność, nie pomagają przepisy, gdyż bezskuteczność egzekucji nie posiada definicji legalnej. Dla wyjaśnienia tej wątpliwości należy odnieść się do innych przepisów, orzeczeń sądowych oraz literatury. Na ich podstawie możemy wskazać na kilka dowodów bezskuteczności egzekucji.

Postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko spółce z o.o.

W najlepszej sytuacji znajduje się wierzyciel, który po uzyskaniu tytułu wykonawczego skierował sprawę do komornika i wszczął postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce z o.o. Jeśli w toku postępowania egzekucyjnego komornik nie będzie w stanie wyegzekwować roszczeń od spółki, wyda postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Takie postanowienie, o ile egzekucja została umorzona z uwagi na bezskuteczność, może być wykorzystane przez wierzyciela w postępowaniu o zapłatę przeciwko członkowi zarządu.  Dla wierzyciela pozywającego członka zarządu nie będzie miało znaczenia, czy postanowienie to zapadło w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez danego wierzyciela, opartym na tytule wykonawczym. będącym podstawą roszczenia wobec spółki, czy też w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym na podstawie wniosku innego wierzyciela.

W tej drugiej sytuacji wierzycielowi wystarczy postanowienie o umorzeniu egzekucji, wszczętej na wniosek innego podmiotu, w którym komornik stwierdził, że spółka nie ma majątku, z którego mógłby prowadzić egzekucję. Skoro komornik nie mógł przeprowadzić postepowania względem jednego wierzyciela, to o ile nie zmieniły się warunki, przyjmuje się, że nie będzie mógł przeprowadzić go również w odniesieniu do innego, więc wierzyciel spółki z o.o. będzie mógł wykorzystać takie postanowienie wydane w innej sprawie, by oprzeć na nim własne roszczenie względem członków zarządu.

Inne dowody na wykazanie bezskuteczności egzekucji

Do wykazania bezskuteczności egzekucji można wykorzystać każdy inny dowód świadczący o tym, że nie jest możliwe zaspokojenie wierzyciela z majątku spółki. W zależności od okoliczności, różne dokumenty i postanowienia mogą służyć do wykazania bezskuteczności egzekucji. Ich katalog nie jest zamknięty, bo ostateczne nadanie im waloru dowodu stwierdzającego bezskuteczność egzekucji następuje z uwzględnieniem okoliczności sprawy.

Dowodami, na które może powołać się wierzyciel dla wykazania bezskutecznej egzekucji z majątku spółki są m.in.:

• po­sta­no­wie­nie  o za­koń­cze­niu po­stę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go w sy­tu­acji, gdy po wy­ko­na­niu osta­tecz­ne­go pla­nu po­dzia­łu na­stą­pi­ło je­dy­nie czę­ścio­we za­spo­ko­je­nie wie­rzy­cie­li (art. 368 ust.1 usta­wy Pra­wo upa­dło­ścio­we);
• od­da­le­nie wnio­sku o ogło­sze­nie upa­dło­ści, gdy ma­ją­tek nie­wy­pła­cal­ne­go dłuż­ni­ka nie wy­star­cza na za­spo­ko­je­nie kosz­tów po­stę­po­wa­nia lub wy­star­cza je­dy­nie na za­spo­ko­je­nie tych kosz­tów (art. 13 ust. 1 usta­wy Pra­wo upa­dło­ściowe),
• od­da­le­nie wnio­sku o ogło­sze­nie upa­dło­ści w ra­zie stwier­dze­nia, że ma­ją­tek dłuż­ni­ka jest ob­cią­żo­ny hi­po­te­ką, za­sta­wem, za­sta­wem re­je­stro­wym, za­sta­wem skar­bo­wym lub hi­po­te­ką mor­ską w ta­kim stop­niu, że po­zo­sta­ły je­go ma­ją­tek nie wy­star­cza na za­spo­ko­je­nie kosz­tów po­stę­po­wa­nia (art. 13 ust. 2 usta­wy Pra­wo upa­dło­ściowe),
• umo­rze­nie po­stę­po­wa­nia upa­dło­ścio­we­go z uwagi na to, że ma­ją­tek po­zo­sta­ły po wy­łą­cze­niu z nie­go przedmio­tów ma­jąt­ko­wych dłuż­ni­ka ob­cią­żo­nych hi­po­te­ką, za­sta­wem, za­sta­wem re­je­stro­wym, za­sta­wem skar­bo­wym lub hi­po­te­ką mor­ską nie wy­star­cza na za­spo­ko­je­nie kosz­tów po­stę­po­wa­nia (art. 361 ust. 1 pkt 1 usta­wy Pra­wo upa­dło­ścio­we).

W jaki sposób członek zarządu spółki z o.o. może zwolnić się od odpowiedzialności za długi spółki?

Wskazano wcześniej, że członkowie zarządu mogą zwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykażą istnienie choćby jednej z przesłanek, które określone są w art. 299 § KSH. Są nimi następujące okoliczności:

1. gdy członek zarządu złoży we właściwym terminie wniosek o ogłoszenie upadłości spółki lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu;
2. gdy członek zarządu nie ponosi winy za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości;
3. gdy pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Wykazanie, że zaistniały przesłanki określone w punktach pierwszym i trzecim zwalnia od odpowiedzialności wszystkich członków zarządu, a udowodnienie przesłanki nr 2 zwalnia od odpowiedzialności jedynie podmiot podnoszący tę okoliczność.

Omówmy krótko wszystkie te okoliczności.

1. Zgodnie z ustawą Prawo Upadłościowe z dnia 28 lutego 2003 roku – wniosek o ogłoszenie upadłości powinien zostać złożony w terminie 30 dni, licząc od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, czyli niewypłacalność. Przepisy nie określają, czym jest „właściwy czas do złożenia wniosku”, ale Sąd Najwyższy wielokrotnie pochylał się nad tą kwestią. Wywiódł m.in., że właściwy czas do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości jest przesłanką obiektywną, ustalaną każdorazowo na podstawie okoliczności faktycznych każdej sprawy. Dla jego ustalenia nie ma więc znaczenia subiektywne przekonanie członków zarządu (por. wyrok z dnia 18 października 2000 r.). Z całą pewnością czasem właściwym nie jest chwila, w której dłużnik przestał już całkowicie spłacać swoje długi i nie ma majątku do ich zaspokojenia (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r. III CKN 65/97, OSNC 1997, Nr 11, poz. 181, z dnia 11 października 2000 r.).

2. Jeśli wniosek nie został złożony w terminie, członek zarządu może próbować wykazać, że w związku z długotrwałą chorobą lub innymi okolicznościami, które uniemożliwiły mu na dochowanie wymaganych terminów, nie mógł osobiście dopilnować złożenia wniosku o upadłość. Może podnosić, że został przez pozostałych członków zarządu wprowadzony w błąd co do sytuacji, w której znajduje się spółka, ale udowodnienie tej okoliczności może być bardzo trudne. Zgodnie z ogólnymi zasadami (art. 6 Kodeksu cywilnego), obowiązek dowodowy spoczywa na tym, kto powołuje się na daną okoliczność. Nie może natomiast usprawiedliwiać się brakiem wiedzy lub nieumiejętnością rozeznania się w finansach spółki. Pełnione stanowisko wymaga od niego dochowania szczególnej staranności, zakłada się także, że jest profesjonalistą.

3. Aby uwolnić się od odpowiedzialności, członkowie zarządu muszą uprawdopodobnić, że nawet gdyby złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, wierzyciel nie dostałby nic ponad to, co udało mu się wyegzekwować od spółki. Konieczne jest dowiedzenie, że nawet gdyby dochowano terminu do złożenia wniosku, zaspokojenie roszczenia wierzyciela byłoby bezskuteczne.  Zarzut ten były członek zarządu może podnieść w sytuacji, w której mi­mo zło­że­nia we wła­ści­wym mo­men­cie wnio­sku o ogło­sze­nie upa­dło­ści, wie­rzy­tel­ność nie zo­sta­ła­by za­spo­ko­jo­na. W praktyce może się tak zdarzyć w sytuacji, w której wnio­sek o ogłoszenie upadłości zostałby oddalony w związku z tym, że spółka nie posiada środ­ków wy­star­cza­ją­cych dla pro­wa­dze­nia po­stę­po­wa­nia upa­dło­ściowego.

Co możemy dla Ciebie zrobić

Kancelaria STERRN jest wiodącą polską Kancelarią Prawną specjalizującą się w sporach z Członkami Zarządu. Oferujemy obsługę prawną dla członków zarządu lub byłych członków zarządu w sporach z wierzycielami. Wspieramy również wierzycieli w sprawach prowadzonych przeciwko członkom zarządu spółek z o.o. Nasze usługi obejmują m.in.:

• działania mające na celu ograniczenie lub całkowite wyłączenie odpowiedzialności Członków Zarządu za zobowiązania spółki,
• wspieranie wierzycieli w dochodzeniu roszczeń od obecnych oraz byłych Członków Zarządu,
• prowadzenie postępowań sądowych w imieniu pozwanych Członków Zarządu lub byłych Członków Zarządu, w sporach z wierzycielami.