Przedawnienie roszczeń z umowy kredytu lub pożyczki

Pożyczki i kredyty, jak wszystkie inne zobowiązania ulegają przedawnieniu. Przedawnienie roszczeń z umowy kredytu lub pożyczki następuje po upływie określonego w przepisach czasu. Roszczenie przedawnione nie wygasa, jednakże nie może być skutecznie dochodzone przed sądem powszechnym. Dłużnik może spełnić przedawnione świadczenie, ale nie może zostać do tego przymuszony.

W poniższym artykule omawiamy przedawnienie roszczeń z umowy kredytu lub pożyczki, które powodują, że bank lub pożyczkodawca, który nie jest bankiem, nie mogą żądać spełnienia świadczenia, a więc spłaty pożyczki lub kredytu. Wyjaśnimy zasady przerwania biegu przedawnienia roszczeń wynikających z umowy kredytu i umowy pożyczki oraz wyjaśnimy, czy wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia po upływie terminu przedawnienia.

Umowa pożyczki, umowa kredytu – co to jest?

Umowa pożyczki to umowa, w ramach której dający pożyczkę (pożyczkodawca), zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę (pożyczkobiorca) określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku (przedmiot pożyczki). W zamian za udzieloną pożyczkę pożyczkobiorca zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku oraz tej samej jakości. Nie jest zatem konieczne aby była to dokładnie ta sama rzecz, którą pożyczył. Pożyczkodawcą może być dowolna osoba lub instytucja, nie musi to być bank. Umowa pożyczki jest regulowana przez Kodek cywilny.

Umowę kredytu definiuje ustawa Prawo bankowe. Jest to rodzaj umowy zawartej pomiędzy bankiem a kredytobiorcą, w ramach której bank udostępnia klientowi określoną sumę pieniędzy, a kredytobiorca zobowiązuje się ją spłacić wraz z należnymi odsetkami i ponieść koszty prowizji. Umowa kredytu bankowego powinna być zawarta na piśmie. Najpopularniejsze rodzaje to umowa kredytu hipotecznego oraz kredytu gotówkowego.

Czym jest przedawnienie zobowiązania?

Kodek cywilny przewiduje, że wraz z upływem określonego w ustawie terminu możliwość dochodzenia roszczeń przed sądem zostaje ograniczona. Jest to przedawnienie roszczeń. Z art. 117 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że przedmiotem przedawnienia mogą być wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe.

Z § 2 omawianego przepisu wynika z kolei, że po upływie określonego w ustawie terminu, ten przeciwko komu kieruje się roszczenie (dłużnik), może uchylić się od jego zaspokojenia. Aby uchylić się od zaspokojenia, po skierowaniu sprawy do sądu przez wierzyciela dłużnik musi podnieść zarzut przedawnienia, czyli wskazać, że upłynął już wynikający z przepisów czas na spełnienie świadczenia.

W tym miejscu wskazać należy, iż nowelizacja Kodeksu cywilnego, która weszła w życie w dniu 9 lipca 2018 roku – wprowadziła regulacje, na podstawie których sąd z urzędu bada kwestię przedawnienia m.in. roszczeń bankowych, roszczeń wynikających z umów pożyczek zawartych z instytucjami pożyczkowymi. Podkreślenia wymaga jednak to, że dotyczy to wyłącznie spraw prowadzonych wobec konsumentów.

Badanie zarzutu przedawnienia z urzędu przez sąd nie znajduje zastosowania wobec przedsiębiorców – tj. spółek prawa handlowego jak i osób fizycznych prowadzących jednoosobowe działalności gospodarcze.

Zatem możliwe jest wszczynanie postępowań sądowych o zapłatę przeciwko kredytobiorcy, będącym konsumentem, które są przedawnione – jednakże w takim wypadku powód musi liczyć się z tym, że sprawa taka z góry skazana będzie na przegraną z uwagi na badanie z urzędu przez sąd kwestii przedawnienia.

W przypadku przedsiębiorców – również możliwe jest wytoczenie powództwa którego przedmiotem jest dochodzenie spłaty długu, który jest przedawniony – w takim wypadku jednak przedsiębiorca musi samodzielnie zadbać o swoje interesy, być aktywnym w toku postępowania i podnieść zarzut przedawnienia roszczenia.

Artykuł 117 § 2 (1) Kodeksu cywilnego, o którym mowa powyżej, wskazuje że po upływie okresu przedawnienia danego roszczenia przysługującego przeciwko konsumentowi nie można domagać się jego zaspokojenia. Należy podkreślić, że regulacje zawarte w tym przepisie znajdują zastosowanie również do roszczeń przedawnionych przysługujących przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie nowelizacji, o której mowa powyżej, nie podniesiono zarzutu przedawnienia.

Po podniesieniu zarzutu przedawnienia sąd nie może zobowiązać dłużnika do spłaty pożyczki lub kredytu. W taki wypadku powództwo podlega oddaleniu, a powód – bank, firma pożyczkowa przegrywa postępowanie sądowe.

Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, by dłużnik dobrowolnie spełnił świadczenie. Jeśli dokona zapłaty, nie będzie mógł jednak domagać się od wierzyciela zwrotu w oparciu o argument, że świadczenie było nienależne. Ograniczenie to wynika z art. 411 pkt 3) Kodeksu cywilnego.

Przedawniony dług może być więc dochodzony w ramach postępowania sądowego, jednakże wytaczający powództwo musi liczyć się z ryzykiem, jakie się z tym wiąże.

Termin przedawnienia roszczeń z umowy kredytu lub pożyczki

W odniesieniu do przedawnienia roszczeń wyróżnia się terminy ogólne i szczególne. Ogólne terminy przedawnienia roszczeń określone są w art. 118 Kodeksu cywilnego:

  1. podstawowy termin przedawnienia wynosi 6 lat
  2. dla roszczeń o świadczenia okresowe termin przedawnienia wynosi 3 lata
  3. dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej termin przedawnienia wynosi 3 lata

Należy podkreślić, że sześcioletni podstawowy okres przedawnienia został wprowadzony, w ramach nowelizacji Kodeksu cywilnego, o której była mowa powyżej i obowiązuje on od dnia 6 lipca 2018 roku. Do tego czasu okres przedawnienia wynosił aż 10 lat.

Przedawnienie roszczeń z umowy pożyczki i kredytu. Na czym polega przedawnienie kredytu?

Wyszczególnione powyżej terminy przedawnienia roszczeń stosuje się jednak tylko wtedy, gdy przepis szczególny nie przewiduje innego terminu przedawnienia. 

Kredyt i pożyczka to świadczenia okresowe, gdyż spłacane są  ratach. Zatem termin przedawnienia roszczeń wynikających z umowy kredytu lub pożyczki wynosi 3 lata.

Niespłacony kredyt ulega przedawnieniu wraz z upływem trzech lat od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne.

Roszczenie staje się wymagalne, kiedy nadszedł termin jego płatności zgodnie z treścią zawartej umowy. W przypadku kredytu lub pożyczki, każda miesięczna rata przedawnia się osobno – z upływem trzech lat od terminu, w którym powinna być zapłacona.

W przypadku wypowiedzenia umowy kredytu lub pożyczki roszczenie staje się wymagalne w całości. W takim wypadku bieg przedawnienia rozpoczyna się z dniem następującym po upływie okresu wypowiedzenia.

Wymagalność świadczenia w świetle orzeczeń sądowych

Sąd Apelacyjny w Krakowie w Wyroku z dnia 9 grudnia 2015 r. (sygn. akt I ACa 989/15) zauważył, że chwila wymagalności roszczenia jest zależna od charakteru zobowiązania i przeważnie pokrywa się z terminem spełnienia świadczenia.

„Gdy termin spełnienia świadczenia jest oznaczony w czynności prawnej, ustawie czy decyzji administracyjnej albo wynika z właściwości zobowiązania, wymagalność wierzytelności następuje w tym terminie i zależy, od tego, czy termin zastrzeżono na korzyść dłużnika, wierzyciela lub obu stron. Wymagalność określa najwcześniejsza chwila, w której wierzyciel jest uprawniony do żądania spełnienia świadczenia, a dłużnik ma obowiązek je spełnić. Termin płatności świadczenia wyznacza natomiast końcowy moment, do którego dłużnik nie popada w opóźnienie względnie zwłokę. Jeśli chodzi o zobowiązanie terminowe, to regułą jest początkowa zbieżność wymagalności i terminu płatności. W ich przypadku przyjmuje się, że wierzytelność jest wymagalna, jeśli nadszedł termin świadczenia, skoro od tej daty wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia” – czytamy w uzasadnieniu.

Z kolei Sąd Apelacyjny w Warszawie w Wyroku z dnia 18 grudnia 2012 r. (sygn. akt VI ACa 910/12) podkreślił, że należy odróżnić termin wymagalności świadczenia od terminu spełnienia świadczenia. „Wymagalność to stan, w którym wierzyciel uzyskuje możność żądania zaspokojenia, a dłużnik zostaje obarczony obowiązkiem spełnienia świadczenia. Z nadejściem wymagalności wierzyciel może wystąpić z powództwem o zaspokojenie, bez obawy oddalenia żądania jako przedwczesnego. Termin spełnienia świadczenia wyznacza natomiast końcowy moment, do którego dłużnik nie popada w opóźnienie względnie zwłokę. W przypadku zobowiązań terminowych regułą jest początkowa zbieżność wymagalności i terminu płatności. Roszczenia zaś bez ustalonego terminu płatności stają się wymagalne bezzwłocznie w dacie powstania roszczenia”.

Przerwanie a zawieszenie biegu terminu przedawnienia

Na wstępie odnieść się należy do tego czym jest przerwanie biegu przedawnienia a czym jego zawieszenie oraz czym się te dwie instytucje różnią od siebie.

Przerwanie biegu przedawnienia roszczeń bankowych oznacza, że np. termin przedawnienia rozpocznie swój bieg od nowa. W takim wypadku bank lub podmiot udzielający pożyczek uzyskuje ponownie kolejny, pełny okres przedawnienia roszczenia.

Zawieszenie biegu przedawnienia polega z kolei na tym, że po ustaniu przyczyny, która spowodowała zawieszenie biegu terminu przedawnienia, przedawnienie będzie biec dalej.

Przedawnienie roszczeń bankowych – przerwanie biegu przedawnienia

Kodeks cywilny przewiduje Określone zdarzenia powodują, że dochodzi do przerwania biegu przedawnienia i zaczyna on biec od nowa.

Bieg terminu przedawnienia roszczeń bankowych może zostać przerwany przez 3 typy zdarzeń:

  1. każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubowny przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia
  2. uznanie roszczenia banku lub pożyczkodawcy
  3. wszczęcie mediacji

Omówimy każdą z tych sytuacji.

Bieg terminu przedawnienia przerywa każda czynność pożyczkodawcy lub banku dokonana przed sądem lub organem powołanym do rozpatrywania sporu lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, jeżeli została podjęta bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia. Czynnościami podejmowanymi bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia są między innymi:

  • wniesienie pozwu
  • zgłoszenie w procesie zarzutu potrącenia wierzytelności wzajemnej przez pozwanego wierzyciela
  • złożenie wniosku o nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności
  • zgłoszenie wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji

Uznanie roszczenia przez dłużnika może nastąpić  dowolnej formie – wystarczy, że zakomunikuje on wierzycielowi, że uznaje roszczenie względem sumy zadłużenia. Najczęściej następuje to również poprzez zapłatę roszczenia, chociażby w części, wobec banku lub pożyczkodawcy.

Jeżeli dłużnik uzna roszczenie banku, to przerwaniu ulega bieg terminu przedawnienia roszczeń, ale nie wywiera to innych skutków prawnych poza tym. Dłużnik nie traci więc uprawnień, jakie ma wobec wierzyciela.  W dalszym ciągu może powoływać się na nieważność umowy stanowiącej podstawę roszczenia albo brak przesłanek odpowiedzialności deliktowej.

Przedawnienie kredytu bankowego – zawieszenie biegu przedawnienia

Dotychczas zawezwanie do próby ugodowej oraz mediacja również przerywały bieg przedawnienia. Jednakże nowelizacja przepisów Kodeksu cywilnego, która weszła w życie w dniu 30 czerwca 2022 roku, wprowadziła regulacje, zgodnie z którymi wszczęcie mediacji czy też postępowania o zawezwanie do próby ugodowej jedynie zawiesi bieg przedawnienia roszczeń bankowych. Zatem mediacja oraz zawezwanie do próby ugodowej powodują jedynie wstrzymanie biegu przedawnienia.

Wprowadzona zmiana ma na celu wyeliminowanie praktyki stosowanej przez wierzycieli, którzy to wszczynali postępowania o zawezwanie do próby ugodowej jedynie w celu przerwania biegu przedawnienia.

Przedawnienie długu bankowego – uznanie przedawnionego roszczenia

Tak, jak zostało to wskazane powyżej – termin przedawnienia kredytu bankowego może zostać przerwany na skutek czynności samego kredytobiorcy/pożyczkobiorcy – np. poprzez zapłatę części roszczenia. Sytuacja taka jednak nie będzie miała miejsca, gdy czynność dłużnika zostanie dokonana po upływie okresu przedawnienia.

Uznanie długu ma dwie formy – uznanie właściwe oraz uznanie niewłaściwe.

Uznaniem właściwym jest np. zawarcie ugody w zakresie spłaty zadłużenia wobec banku lub pożyczkodawcy, w której dłużnik potwierdza istnienie zobowiązania oraz jego wysokość, a intencją samego dłużnika jest doprowadzenie do zaspokojenia roszczenia przysługującego bankowi lub pożyczkodawcy (tj. spłaty zobowiązania).

Uznanie niewłaściwe z kolei stanowi oświadczenie dłużnika, w ramach którego dłużnik nie zamierza przerywać biegu przedawnienia jednak dochodzi do tego z mocy samego prawa. Przykładem uznania niewłaściwego długu może być wniosek dłużnika o rozłożenie płatności na raty w celu spłaty zobowiązania.

W sytuacji, w której doszło już do przedawnienia roszczenia, o czym np. dłużnik nie wiedział, dokonanie przez niego czynności w zakresie uznania roszczenia nie spowoduje przerwania biegu przedawnienia, albowiem – oświadczenie o uznaniu długu, złożone po upływie terminu przedawnienia nie wywiera żadnych skutków prawnych, w tym nie powoduje, że termin przedawnienia kredytu lub pożyczki biegnie na nowo.

Szukasz wsparcia w zakresie prawa bankowego? Napisz do nas! Formularz kontaktowy

Najnowsze publikacje