Planując założenie spółki osobowej, warto zapoznać się ze szczegółowymi informacjami na temat różnych rodzajów spółek, aby wybrać tą, która będzie najlepsza dla naszej działalności. Dużo zależy tutaj od wspólników, stopnia ich odpowiedzialności za zobowiązania spółki, wniesionych kapitałów czy sposobu podziału przyszłego zysku. W Polsce istnieją różne rodzaje spółek osobowych. Czym są spółki osobowe i co je różni?
Rodzaje spółek osobowych
Kodeks spółek handlowych wyróżnia dwa rodzaje spółek – spółki osobowe i kapitałowe. Spółki osobowe są inaczej nazywane ułomnymi osobami prawnymi lub też niepełnymi osobami prawnymi. Do spółek osobowych zaliczamy:
- spółkę jawną,
- spółkę partnerską,
- spółkę komandytową
- oraz spółkę komandytowo-akcyjną
Charakterystyka spółek osobowych
Wszystkie spółki osobowe podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), który prowadzi Rejestr Przedsiębiorców. Spółki z chwilą wpisu do Rejestru Przedsiębiorców uzyskują podmiotowość prawną. Dopiero z tą datą wpisu spółki osobowe mogą działać w obrocie gospodarczym.
Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej, jednak przepisy przyznają im zdolność prawną. Zgodnie z art. 8 ustawy Kodeks spółek handlowych z dnia 15 września 2000 roku, spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Prowadzi ona prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.
Spółka osobowa posiada też zdolność restrukturyzacyjną oraz upadłościową. Mimo braku osobowości prawnej, spółki osobowe stanowią odrębny podmiot prawa z niezależnym od wspólników własnym majątkiem. Spółki osobowe działają na zasadzie wzajemnego zaufania wspólników oraz ich współpracy.
Do cech charakterystycznych spółki osobowej należy podmiotowość prawna spółek osobowych, brak osobowości prawnej, odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem, brak organów (za wyjątkiem spółki partnerskiej oraz spółki komandytowo-akcyjnej) czy prowadzenie spraw spółki osobowej i jej reprezentacja przez wspólników.
Wspólną cechą wszystkich spółek osobowych jest konieczność podania przynajmniej jednego nazwiska wspólnika w nazwie spółki. Nie można założyć jednoosobowej spółki osobowej, jednoosobowa spółka jest bowiem możliwa tylko w przypadku spółek kapitałowych. Spółki osobowe wyróżnia też spośród innych spółek handlowych, sposób współdziałania osób będących ich wspólnikami. Spółki osobowe rozpoczynają działalność z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.
Jak założyć spółkę osobową?
Przepisy dotyczące tego, w jaki sposób można założyć spółkę osobową, jak ją zlikwidować czy przekształcić w inna spółkę, a także jak ją prowadzić i w jaki sposób może ona funkcjonować reguluje Kodeks spółek handlowych. Znajdziemy tam zarówno przepisy ogólne, które regulują sprawy podmiotowości prawnej spółek osobowych, zmiany wspólnika, uproszczonej rachunkowości czy zmiany umowy spółki, a także przepisy szczególne dotyczące konkretnych rodzajów spółek osobowych.
Kodeks zawiera również przepisy regulujące kwestie łączenia i przekształcania spółek z udziałem spółek osobowych. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że zasady opisane dla spółki jawnej odnoszą się też do pozostałych spółek osobowych. Wyjątkiem jest tutaj spółka komandytowo-akcyjna, do której znajdują zastosowanie przepisy regulujące spółkę akcyjną.
Rejestracja spółki osobowej – System S24 oraz Portal Rejestrów Sądowych
Aby założyć spółkę osobową należy wypełnić specjalny formularz urzędowy lub wniosek dostępny na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości. Pismo należy następnie złożyć do właściwego miejscowo rejonowego sądu rejestrowego (obecnie rejestracja dokonywana jest przez Internet, za pośrednictwem Portali Rejestrów Sądowych), dołączając dodatkowo dokumenty rejestracyjne spółki w oryginale.
Niektóre typy spółek można założyć przez Internet, korzystając z Systemu S24 – tj. system teleinformatyczny umożliwiający elektroniczną rejestrację podmiotów gospodarczych. Możliwe jest to jednak tylko w przypadku prostych spółek, do których można zastosować gotowy wzorzec umowy spółki, którego zapisów nie można zmienić w ramach Systemu S24. Założenie spółki przez Internet to nie tylko znacznie szybszy i łatwiejszy sposób, ale też niższe koszty związane z samą rejestracją.
Jeśli chodzi o spółki osobowe, to przez Internet można założyć spółkę jawną i komandytową. Po podpisaniu aktu założycielskiego spółki czyli zawiązaniu spółki, czy to w sposób tradycyjny czy przez Internet, konieczna jest następnie rejestracja spółki w Krajowym Rejestrze Sądowym. Można to zrobić wyłącznie przez Internet, poprzez system S24 lub Portal Rejestrów Sądowych. To drugie rozwiązanie dostępne jest dla spółek, których umowa została zawarta w formie tradycyjnej.
Zasady odpowiedzialności wspólników za zobowiązania spółki osobowej
Charakterystyczną cechą spółek osobowych jest to, że jej wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie i subsydiarnie ze spółką. Odpowiedzialność jest nieograniczona, a wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem.
Inaczej będzie jednak w przypadku spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej. W spółce komandytowej, komandytariusze ponoszą odpowiedzialność ograniczoną, do wysokości sumy komandytowej oraz wkładu wniesionego do spółki, natomiast komplementariusze – czyli wspólnicy reprezentujący spółkę – ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, bez ograniczeń. Ich odpowiedzialność jest solidarna u subsydiarna ze spółką.
W spółce partnerskiej z kolei w niektórych przypadkach wyłączona może być odpowiedzialność osobista partnera. Jeśli nowy wspólnik zastępuje dotychczasowego partnera, to odpowiada on solidarnie z dotychczasowym wspólnikiem, zarówno za jego zobowiązania, jak i za zobowiązania spółki, nawet jeśli powstały one przed przystąpieniem nowego partnera do spółki.
Może też się zdarzyć sytuacja, że za zobowiązania spółki będzie odpowiadać akcjonariusz czy komandytariusz, jeśli jego nazwisko pojawi się w nazwie spółki.
Kto może reprezentować spółkę osobową?
Sposób reprezentacji spółki to coś, co najbardziej odróżnia spółki osobowe od kapitałowych. W odróżnieniu od spółek kapitałowych, spółki osobowe co do zasady nie posiadają organów takich jak Zarząd czy Rada Nadzorcza (analogicznie nie jest również wymagany doradca rady nadzorczej). Jedynie w spółce partnerskiej możliwe jest utworzenie Zarządu, a w spółce komandytowo-akcyjnej, Rady Nadzorczej, funkcjonuje tam też Walne Zgromadzenie.
Kto więc prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz? Należy to do praw i obowiązków wszystkich wspólników, a w spółce komandytowej komplementariuszy. Konieczność utworzenia poszczególnych organów spółki może też zależeć od ilości wspólników np. jeśli spółka komandytowo-akcyjna liczy więcej niż 25 akcjonariusz, to spółka musi powołać Radę Nadzorczą. Szczegółowy sposób reprezentacji spółki jest określony w umowie spółki.
Czy umowę spółki osobowej da się zmienić?
Zmiany w umowie spółki osobowej są możliwe do dokonania jeśli zgodzą się na to wszyscy wspólnicy, chyba że zapisy zawarte w umowie spółki regulują przedmiotową kwestię w odmienny sposób. Umowa tworząca spółkę określa m. in. zasady reprezentacji i prowadzenia spraw spółki, wnoszone przez wspólników wkłady, zasady odpowiedzialności wspólników i wiele innych ważnych kwestii, które trzeba ustalić zanim spółka rozpocznie działalność.
Możliwe jest również przeniesienie członkostwa w spółce osobowej czyli zmiana wspólników. Dzieje się tak tylko wtedy, gdy umowa spółki tak stanowi. Brak odpowiedniego zapisu w umowie spółki osobowej, który wprowadza możliwość przeniesienia ogółu praw i obowiązków na inną osobę wyłącza możliwość dokonywania jakichkolwiek zmian w składzie osobowym danej spółki osobowej.
Dodatkowo, wskazać należy, że w takim wypadku wymagana jest również pisemna zgoda pozostałych wspólników, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej.
Tego typu regulacje wynikają z faktu, iż cechą charakterystyczną wszystkich spółek osobowych jest trwałość ich składu osobowego. Przedmiotowe zasady nie odnoszą się jednak do wszystkich spółek osobowych, albowiem zgoła odmiennie uregulowana została spółka komandytowo-akcyjna, do której zastosowanie znajdują bezpośrednio przepisy dotyczące zbywania akcji w spółce akcyjnej.
Podkreślić również należy, że w przypadku spółki partnerskiej, aby nowy wspólnik mógł do niej przystąpić musi on posiadać określone uprawnienia zawodowe.
Spółka partnerska, komandytowa i jawna. Czym się różnią?
Spółka jawna
Podstawowym typem spółki osobowej jest spółka jawna. Wspólnikami w takiej spółce mogą być zarówno osoby fizyczne, prawne, jak i jednostki nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną.
Aby założyć spółkę jawną należy przygotować umowę spółki jawnej, która powinna określać zakres działalność spółki, nazwę spółki i jej siedzibę, a także wysokość wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika spółki jawnej. Spółkę jawną można również założyć przez Internet.
Wszyscy wspólnicy, którzy wnieśli wkłady, mają prawo do uczestnictwa w zyskach spółki jawnej, a także do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania.
Wspólnicy ponoszą też subsydiarną odpowiedzialność za zobowiązania spółki jawnej, jeśli egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, to zostanie ona przeprowadzona z majątku wspólnika.
Wspólnik może wystąpić ze spółki, w takim wypadku wniesiony przez niego wkład podlega zwrotowi. Umowa spółki jawnej może być wypowiedziana na 6 miesięcy przed końcem roku obrotowego.
Spółka partnerska
Jeśli chodzi o spółkę partnerską to mogą ją założyć tylko konkretne osoby, należące do grupy tzw. wolnych zawodów np. prawnicy. Spółkę partnerską od spółki jawnej odróżnia też to, że partnerzy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki związane z wykonywaniem zawodu przez innych partnerów i podległych im pracowników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Każdy partner może samodzielnie reprezentować spółkę.
Możliwe jest również powołanie zarządu w celu prowadzenia spółki partnerskiej i jej reprezentowania. Aby przystąpić do spółki każdy partner musi wykazać się odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi, a w przypadku utraty uprawnień, parter musi wystąpić ze spółki z końcem roku, w którym utracił uprawnienia.
Spółka komandytowa
Spółkę komandytową wyróżnia spośród pozostałych spółek osobowych to, że prowadzi ona przedsiębiorstwo pod własną firmą. Spółka w swojej nazwie musi zawierać imię jednego lub kilku wspólników (komplementariuszy) lub nazwę osoby prawnej. W nazwie spółki nie powinno się pojawić nazwisko komandytariusza, inaczej będzie on odpowiadał za zobowiązania spółki na takich samych zasadach jak komplementariusz.
Umowa spółki komandytowej musi być zawarta w formie aktu notarialnego. Aby założyć spółkę komandytową potrzebny będzie co najmniej jeden wspólnik – komplementariusz czyli wspólnik, który będzie odpowiadał bez ograniczeń za zobowiązania spółki i co najmniej jeden komandytariusz, którego odpowiedzialność jest ograniczona tylko do wysokości umówionej sumy komandytowej. Może ona być wyższa niż wkład wniesiony przez komandytariusza. Nie można zwolnić komandytariusza z obowiązku wniesienia wkładu do spółki komandytowej. Komandytariusz uczestniczy jednak w zyskach proporcjonalnie do swojego wkładu.
Spółka komandytowa co do zasady jest reprezentowana przez komplementariuszy, komandytariusz może ją reprezentować tylko na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa, chyba, że coś innego ustalono w umowie spółki. Założenie spółki komandytowej przez Internet nie będzie wymagało wizyty u notariusza, która to jest konieczna w przypadku zawiązywania umowy spółki komandytowej w sposób tradycyjny. Warto pamiętać o tym, że do spółek osobowych zaliczamy też spółkę komandytowo-akcyjną oraz spółkę komandytową lub komandytowo-akcyjną z udziałem spółki kapitałowej.
Spółka komandytowo-akcyjna
Do spółek osobowych zaliczamy też specjalne rodzaj spółek. Spółka komandytowo-akcyjna jako jedyna posiada kapitał zakładowy, który można dokapitalizować poprzez sprzedaż akcji. Plusem takiej spółki jest to, że mimo dekapitalizacji, komplementariusze zachowują kontrolę nad spółką.
Cechą charakterystyczną spółki komandytowej jest też to, że co najmniej jeden jej wspólnik musi być akcjonariuszem. Akcjonariusz nie odpowiada jednak za zobowiązania spółki wobec wierzycieli. Całym swoim majątkiem odpowiadał będzie komplementariusz. Warto pamiętać o tym, że w nazwie spółki komandytowo-akcyjnej nie może występować nazwisko akcjonariusza, inaczej odpowiada on tak, jak komplementariusz.
Zarówno komplementariusz, jak i akcjonariusz uczestniczą jednak proporcjonalnie w zyskach spółki, w zależności od wniesionego wkładu, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Szczegółowe zasady funkcjonowania spółki komandytowo-akcyjnej łączą w sobie zarówno cechy spółki jawnej oraz akcyjnej. Podobne jak w spółce jawnej są np. stosunki między wspólnikami.
W odniesieniu np. do kapitału zakładowego, znajdą z kolei zastosowanie przepisy o spółce akcyjnej. Tworząc organy spółki komandytowo-akcyjnej, trzeba pamiętać o tym, że jeśli liczba akcjonariuszy spółki przekroczy 25 osób, to obowiązkowe będzie utworzenie Rady Nadzorczej. Drugi specjalny rodzaj spółki osobowej to spółka komandytowa lub komandytowo – akcyjna z udziałem spółki kapitałowej np. spółki z o.o. lub akcyjnej. Dużą zaletą utworzenia takiej spółki jest bezpieczeństwo wspólników oraz ograniczenie ich odpowiedzialności. Niestety taki rodzaj spółki stracił swoją znaczną korzyść pod kątem podatkowym oraz transparentności. Komplementariuszem spółki z udziałem spółki kapitałowej jest jej zarząd, który działa w jej imieniu.
Zakaz konkurencji w spółkach osobowych
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, wspólnik spółki osobowej, zobowiązany jest do powstrzymania się od prowadzenia wszelkiej działalności konkurencyjnej wobec spółki osobowej, w której jest wspólnikiem. W razie naruszenia zakazu konkurencji – każdy ze wspólników może żądać od wspólnika, który dopuścił się naruszenia w/w zakazu wydania korzyści, jakie ten osiągnął lub naprawienia szkody, którą swoim działaniem wyrządził spółce. Zakaz konkurencji nie znajduje zastosowania do komandytariusza w spółce komandytowej, który nie posiada prawa reprezentacji spółki oraz prowadzenia jej spraw, chyba że umowa spółki komandytowej zawiera regulacje stanowiące inaczej.
Zapraszamy również do przeczytania:
